Arjan

Arjan Haan | 1 juli 2021

Inhoud

Wat houdt mediawijsheid in?

Aanleiding

Een stukje geschiedenis

Definitie

Mediawijsheid in het onderwijs

Mediawijze kinderen?

Met je klas aan de slag

Handige bronnen

Wat betekent mediawijsheid?

We leven in een gemedialiseerde samenleving. Tegenwoordig maken veel mensen in bijna ieder onderdeel van hun leven gebruik van (sociale) media. 

Het grootste verschil met vroeger? Toen was er sprake van eenzijdige communicatie. Tegenwoordig is er interactie mogelijk, overal en altijd. In die onderlinge interactie moet je de juiste mensen leren vertrouwen en op het goede moment ook mensen wantrouwen.

 

👉 Lees onze blog "Ons social media gebruik in cijfers"

Een stukje geschiedenis

De term mediawijsheid kennen we tegenwoordig als één van de vier hoofdbegrippen van digitale geletterdheid. Maar ooit was mediawijsheid de eerste en daarmee de enige term die vorm moest geven aan het leren leven in een digitale wereld.

In 2005 bracht de Raad voor Cultuur een adviesrapport uit. Mediawijsheid moest een begrip worden dat gericht was aan alle Nederlanders. De technologie ontwikkelde zich in sneltreinvaart en daarom moesten zowel volwassenen als kinderen erin onderwezen worden. 

Op dat moment kenden we de term Media-educatie (sinds de jaren ‘90) als het begrip rondom media in het onderwijs. Deze term dekte alleen al lang niet meer de lading. Mediawijsheid moest het nieuwe uitgangspunt worden van waaruit elke Nederlander kon worden klaargestoomd voor de digitale wereld. In het adviesrapport ‘Mediawijsheid, de ontwikkeling van nieuw burgerschap’, werden drie functies genoemd van het nieuwe begrip:

  1. Functioneren
  2. Participeren
  3. Produceren

De timing van het advies had bijna niet beter gekund. Een jaar eerder, in 2004, werd Facebook opgericht. In hetzelfde jaar als het rapport zag YouTube zijn levenslicht en een jaar later, in 2006, werd Twitter opgericht. Drie van de meest toonaangevende sociale media platformen van onze huidige tijd. Platformen die direct invloed hebben op het dagelijks leven van vele miljoenen mensen.

 

👉 Lees onze blog "Weet jij hoe je nepnieuws kunt herkennen?"

👉 Lees onze blog "Cookies en koekjes. Wat zijn cookies?"

Definitie


De definitie die in het rapport werd gegeven mag er niet om liegen; het is een mond vol:

Mediawijsheid duidt op het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld.

Mediawijsheid is vanzelfsprekend een samengesteld woord bestaande uit media en wijsheid. Je kunt dit uitleggen door aan te geven dat een individu wijs omgaat met alle vormen van media; kranten, sociale platformen, televisie, enzovoort. Maar dat is toch wat te kort door de bocht.

De drie musketiers: kennis, vaardigheden en mentaliteit

Maar wat is mediawijsheid dan wel? Heb je het over mediawijsheid, dan heb je het ook over de begrippen kennis, vaardigheden en mentaliteit:

  • Kennis: Het kunnen interpreteren van mediaboodschappen en het kunnen beseffen dat berichten vaak met een bepaald belang gemaakt zijn. Deze moet je kunnen achterhalen en vertalen naar jouw eigen positie in die context.
  • Vaardigheden: Niet alleen media consumeren, maar het ook zelf produceren. Zo leer je de werking van media kennen en het beter begrijpen. Als individu moet je dus kunnen omgaan met verschillende platformen, er de juiste knoppen kunnen vinden en de betrouwbaarheid van een bericht kunnen checken.
  • Mentaliteit: Welke houding neem je aan? Ben je passief of actief? Enthousiast of cynisch? Naïef of kritisch? Door actief deel te nemen, dwing je jezelf verantwoordelijkheid te nemen voor jouw acties en ga je beter inzien wat het effect is van media maken op individuen en groepen.

Deze drie onderdelen zijn als De drie musketiers; één voor allen en allen voor één. Ze kunnen niet zonder elkaar, maar versterken elkaar. Wanneer je deze drie onderdelen beheerst, ben je weerbaar voor een steeds complexere wereld die constant verandert en verweven is met onze ‘gewone’ offline fysieke leven.

"De drie onderdelen van mediawijsheid kunnen niet zonder elkaar, maar versterken elkaar. Door ze te beheersen, ben je weerbaar voor een steeds complexere wereld."

Basicly leerlijn voor mediawijsheid

Op zoek naar uitgewerkt lesmateriaal gekoppeld aan een doorlopende leerlijn?
Ga aan de slag met de Basicly leerlijn.

Mediawijsheid in het onderwijs

Zijn onze kinderen mediawijs?

Kinderen van nu groeien op in een wereld vol technologie. Dit wil echter niet zeggen dat zij vanzelfsprekend mediawijs zijn. Door de komst van het internet spelen media een steeds grotere rol in ons dagelijks leven en dat beïnvloedt ons eigen gedrag en dat van de hele samenleving. Deze veranderende context zorgt ervoor dat we op andere manieren met elkaar communiceren, nepnieuws op de loer licht en kinderen steeds meer (zelfstandig) tijd doorbrengen op computers, tablets, smartphones en televisie.

 

👉 Doe de quiz:  Zijn jouw leerlingen digitaal geletterd?

 

Met je klas aan de slag

Deze maatschappelijk ontwikkeling zet het onderwijs weer voor een nieuwe uitdaging: mediawijsheid opnemen in het lesaanbod. Mediawijzer.net van Netwerk Mediawijsheid ontwikkelde het Mediawijsheid Competentiemodel 2021 dat je als school als uitgangspunt kunt aanhouden voor activiteiten en projecten. 

 

👉 Ga aan de slag met ons lesmateriaal met een gratis proeflicentie